Dimër do të thotë i ftohtë, male me borë dhe ski. Por edhe rreziku i ortekëve që fatkeqësisht shkaktuan 130 viktima në Evropë sezonin e kaluar, nga të cilët vetëm 26 në Itali.

Çfarë e shkakton një ortek? Dhe a mund ta parashikojmë këtë rrezik? 

Shpjegimi shkencor është ky. Një ortek ndodh kur pesha e borës, e depozituar në një sipërfaqe të pjerrët, tejkalon kapacitetin e rezistencës për shkak të fërkimit midis shtresave të vetë borës. Fjollat e borës në fakt mund të jenë të shumë llojeve në varësi të temperaturës dhe lagështisë në të cilën janë formuar, madje edhe pasi të depozitohen në tokë mund të krijojnë shtresa me karakteristika të ndryshme (më të buta ose më të forta, më të lagura ose më të thata).

Rrezik nga orteku

Pikërisht kur disa shtresa bore me karakteristika të ndryshme mbivendosen, një zile alarmi bie për ekspertët e ortekëve. Nëse një shtresë bore humbet qëndrueshmërinë për shkak të shiut, rritjes së temperaturave ose dridhjeve, të tilla si ato të shkaktuara nga skiatorët ose alpinistët, mund të shkaktohet një ortek.

Megjithatë, lloji dhe vendndodhja e borës së përfshirë mund të bëjë dallimin midis një orteku të vogël dhe një katastrofik. Nëse shtresa e dobësuar e borës është mjaft e cekët, ka vetëm një rrëshqitje të borës pluhur, e ngjashme me rërën që rrokulliset poshtë një dune, gjë që nuk është problematike. Por nëse shtresa e brishtë është e thellë, nën një batanije të trashë e të dendur me borë të fortë, mund të shkaktojë llojin më të rrezikshëm të ortekëve, pllakën, në të cilën një shtresë e tërë bore zhvishet dhe fillon të rrëshqasë kompakt mbi shtresën e poshtme.

Johan Gaume nga Politekniku Federal i Lozanës në Zvicër simuloi një ortek pllakash, duke treguar përderisa rrëshqet, shtresa e sipërme e borës pëson një seri kaotike përplasjesh, fërkimish dhe këputjesh, në mënyrë që sjellja e saj është gjithnjë e më pak e ngjashme me atë të një trupi të ngurtë dhe gjithnjë e më shumë në atë të një lëngu. Për të pasur një ortek, duhet të jetë midis 25 dhe 60 gradë. Një pjerrësi më e vogël nuk mjafton për të bërë që dëbora të ketë shpejtësi, ndërsa nëse pjerrësia është më e madhe, bora rrotullohet vazhdimisht pa pasur kohë për të formuar një masë të mjaftueshme./Motilokal.com