Ndërsa temperaturat ekstreme dhe katastrofat natyrore marrin një numër shkatërrues për njerëzit anembanë globit, ekspertët po japin alarmin edhe për një mënyrë tjetër se ndryshimi i klimës përbën një kërcënim për jetët e njerëzve: duke nxitur një rritje të sëmundjeve infektive dhe jo të transmetueshme.
Me vitin e kaluar që ishte më i ngrohti në histori dhe 2024-ta tashmë po ndjek shembullin me vapë përvëluese, studiuesit po bëjnë thirrje për më shumë vëmendje ndaj përhapjes në rritje të sëmundjeve si dengja, chikungunya dhe malaria, të cilat transmetohen kryesisht nga mushkonjat.
Ngjarjet ekstreme klimatike si përmbytjet, ciklonet dhe thatësirat po çojnë gjithashtu në një kërcënim më të madh të sëmundjeve të tjera infektive si kolera.
Pastaj janë sëmundjet jo të transmetueshme, por fatale, si sëmundjet kardiovaskulare dhe sëmundjet e frymëmarrjes, të cilat janë gjithashtu të lidhura drejtpërdrejt me krizën klimatike.
Organizata Botërore e Shëndetësisë (OBSH) ka paralajmëruar se ndryshimi i klimës po "ndikon shëndetin në një mori mënyrash", duke përfshirë vdekjet dhe sëmundjet nga ngjarjet ekstreme të motit dhe "rritja e zoonozave dhe sëmundjeve të transmetuara nga ushqimi, uji dhe vektori".
Në vitet e ardhshme, midis 2030 dhe 2050, ndryshimet klimatike pritet të shkaktojnë 250,000 vdekje shtesë çdo vit, për shkak të kequshqyerjes, malaries, diarresë dhe stresit të nxehtësisë, sipas agjencisë së OKB-së.
Mushkonjat në lëvizje
Sëmundjet infektive përkufizohen si sëmundje të shkaktuara nga patogjenë, si viruset, bakteret, kërpudhat dhe parazitët që hyjnë në trup.
"Manifestimet lokale të ngrohjes së tokës, të tilla si dimrat më të shkurtër, ndryshimet në reshjet dhe frekuenca e shtuar e ngjarjeve ekstreme të motit, do të shkaktojnë ndryshime në mbarë botën në patogjenët, vektorët dhe sjelljen e rezervuarëve të kafshëve dhe njerëzve", sipas një studimi të botuar së fundmi. në revistën mjekësore JAMA.
OBSH ka dokumentuar tashmë një rritje të sëmundjes së dengës këtë vit, një virus i transmetuar te njerëzit përmes pickimit të mushkonjave të infektuara.
Deri në prill, ai raportoi se kishte marrë mbi 7.6 milion raste të dengës, duke përfshirë mbi 16,000 infeksione të rënda dhe më shumë se 3,000 vdekje.
Rritja ka qenë veçanërisht e rëndësishme në Amerikën Veriore dhe Jugore, ku numri i rasteve kishte tejkaluar 7 milion deri në fund të prillit, duke tejkaluar nivelin më të lartë vjetor prej 4.6 milion në 2023.
Përtej Atlantikut, Qendra Evropiane për Parandalimin dhe Kontrollin e Sëmundjeve (ECDC) ka paralajmëruar se ndryshimi i klimës po krijon kushte më të favorshme që mushkonjat pushtuese të përhapen në zonat e paprekura më parë dhe të infektojnë më shumë njerëz me sëmundje të tilla si dengoja.
ECDC tha se specia e mushkonjave Aedes albopictus, një vektor i njohur i viruseve chikungunya dhe dengës, është përhapur "më tej në veri dhe në perëndim në Evropë", nga 8 vende evropiane dhe 114 rajone në 2013 në 13 vende dhe 337 rajone në 2023.
Mushkonja Aedes aegypti, e njohur për transmetimin e dengës, ethet e verdha, chikungunya, Zika dhe, potencialisht, viruset e Nilit Perëndimor, është gjetur gjithashtu në Evropë dhe "mund të vazhdojë të përhapet në vendet e tjera evropiane", tha ECDC.
Sipas të dhënave të OBSH-së, më shumë se 2 milion raste të sëmundjes chikungunya janë raportuar në mbi 110 vende në Azi, Afrikë, Evropë dhe Amerikë që nga viti 2005.
Shifrat e fundit të ECDC treguan se rreth 320,000 raste chikungunya u regjistruan këtë vit deri në fund të majit, me më shumë se 120 vdekje, në gjithsej 19 vende, 12 në Amerikë, gjashtë në Azi dhe një në Afrikë.
"Ndoshta lidhja më e qartë midis ndryshimit të klimës dhe sëmundjeve infektive që ECDC ka vëzhguar është ajo në lidhje me përhapjen e sëmundjeve të transmetuara nga mushkonjat", theksoi për Anadolu Celine Gossner, ekspertja kryesore për sëmundjet emergjente dhe të transmetueshme në ECDC.
"Ne shohim se klimat më të ngrohta krijojnë kushte më të favorshme për speciet pushtuese të mushkonjave që mund të transmetojnë sëmundje të tilla si dengoja dhe chikungunya, ndër të tjera."
Ajo tha se ka disa prova që sugjerojnë se ndryshimi i klimës mund të jetë duke kontribuar në shfaqjen ose rishfaqjen e disa sëmundjeve.
“Evropa me të vërtetë po përjeton një prirje ngrohjeje me periudha më të shpeshta të nxehta, vera më të gjata dhe më të ngrohta dhe një rritje në frekuencën, kohëzgjatjen dhe ashpërsinë e valëve të të nxehtit dhe përmbytjeve”, u shpreh ajo.
“Megjithatë, përveç ndryshimeve të temperaturës, duhet të merren parasysh edhe faktorë të tillë si rritja e reshjeve dhe thatësirat më të shpeshta”.
Ndryshimi i klimës është një komponent i krizës globale ekologjike, shpjegoi Gossner dhe lidhjet e tij me faktorë të tjerë që ndikojnë në përhapjen e sëmundjeve infektive, si udhëtimi dhe migrimi, përdorimi i tokës dhe ndryshimet e habitatit, aksesi dhe cilësia e ujit, duhet të kuptohen dhe vlerësohen në kompleksiteti.
Një artikull i botuar në fillim të këtij viti në revistën mjekësore The Lancet konfirmoi gjithashtu se shpërthimet e virusit chikungunya "po bëhen gjithnjë e më të zakonshme".
“Nxitur nga rritja e lidhjes së komuniteteve dhe ndryshimet klimatike, si vektori Aedes ashtu edhe virusi chikungunya po rrisin gjurmën e tyre. Rajonet, si Evropa dhe Amerika e Veriut, që historikisht ishin të lira nga virusi, tani shohin rregullisht transmetim lokal”, lexohet në artikull.
Shumë nxehtësi për zemrën e njeriut
Rritja e temperaturave po kontribuon gjithashtu në një rritje të sëmundjeve të lidhura me nxehtësinë dhe zemrën në të gjithë botën.
Barrak Alahmad, një studiues i shëndetit mjedisor në Universitetin e Harvardit, theksoi se ndryshimi i klimës është këtu dhe nuk është më një rrezik i ardhshëm, duke paralajmëruar për efektet e tij të tmerrshme në shëndetin e njeriut.
“Trupat tanë kanë një kufi. Kur është shumë nxehtë, zemra do të punojë më shumë për të pompuar gjakun dhe për të përmbushur kërkesat metabolike. Ne në thelb po e vendosim zemrën nën stres. Tek individët që tashmë kanë sëmundje ekzistuese të zemrës, ekspozimi ndaj nxehtësisë do ta rrisë këtë rrezik”, shpjegoi ai.
Sipas akademikut, provat që dalin tani po e lidhin nxehtësinë me rritjen e rrezikut të sulmeve në zemër, dështimin e zemrës, goditjen ishemike të shkaktuar nga bllokimi në arteriet e trurit dhe goditjen hemorragjike, të shkaktuar nga një plasje e arterieve të trurit.
“Ne i shohim të moshuarit dhe ata me sëmundje ekzistuese të zemrës si më të cenuarit. Për më tepër, tarifa e nxehtësisë bie më shumë mbi komunitetet me të ardhura të ulëta dhe minoritare. Ne shohim gjithashtu efektet më të këqija te punëtorët emigrantë që punojnë jashtë në kushte të rrezikshme të nxehtësisë", deklaroi ai për Anadolu.
Sipas një fletë të dhënash të OBSH-së, vdekjet e lidhura me nxehtësinë mes njerëzve mbi 65 vjeç u rritën me "afërsisht 85% midis 2000-2004 dhe 2017-2021".
“Ndërmjet viteve 2000-2019, studimet tregojnë se rreth 489,000 vdekje të lidhura me nxehtësinë ndodhin çdo vit, me 45% të tyre në Azi dhe 36% në Evropë”, tha OBSH, duke cituar të dhëna nga burime të ndryshme.
“Vetëm në Evropë në verën e vitit 2022, vlerësohet se kanë ndodhur 61,672 vdekje të tepërta të lidhura me nxehtësinë… Në vitin 2003, 70,000 njerëz në Evropë vdiqën si rezultat i një ngjarjeje qershor-gusht (valë të nxehti me intensitet të lartë). Në vitin 2010, 56,000 vdekje të tepërta ndodhën gjatë një vale të nxehtë 44-ditore në Federatën Ruse.
Alahmad shtoi se njerëzit në Lindjen e Mesme janë më të prirur ndaj sëmundjeve të zemrës që lidhen me nxehtësinë.
“Lindja e Mesme është një zonë ku shkalla e ngrohjes po ecën shumë shpejt. Parashikimet tregojnë një të ardhme të afërt të pashmangshme më të nxehtë, edhe nëse duam të frenojmë të gjitha emetimet sot. Rajoni do të jetë i prekshëm ndaj kushteve ekstreme të nxehta”, tha ai.
Ky problem nuk do të largohet së shpejti, tha ai, duke theksuar se “politikëbërësit duhet të kuptojnë se kjo klimë e re është realiteti i këtij brezi dhe i brezave të ardhshëm”.
/Motilokal.com
