Dita Ndërkombëtare e Mbrojtjes së Shtresës së Ozonit

Dita Ndërkombëtare e Mbrojtjes së Shtresës së Ozonit

Deri më tani, çdo person që lexon këtë artikull e dinë që shtresa e ozonit e pranishme në stratosferën e Tokës na mbron nga rrezatimi i dëmshëm ultraviolet i diellit që mund të shkaktojë djegie, kancer të lëkurës dhe dëmtime të syve tek njerëzit. Zbulimi i një vrime në këtë ombrellë mbrojtëse në vitin 1985 e nxiti njerëzimin të zhvillonte luftë kundër substancave që shkatërrojnë ozonin (ODS) si klorofluorokarburet (CFC). Por, çfarë është vrima e ozonit, si e zbuluam atë dhe si e adresuam atë? Historia është vërtet frymëzuese!

Historia e 'vrimës'

Historia shkon prapa në vitin 1776 kur një kimist francez i quajtur Antoine Lavoisier provoi së pari se oksigjeni është me të vërtetë një element kimik. Pas këtij zbulimi, disa eksperimente u kryen me oksigjen, dhe një eksperiment i veçantë i kalimit të energjisë elektrike përmes oksigjenit dha disa rezultate intriguese. Eksperimenti prodhoi një kimikat të çuditshëm me erë të lehtë, që në vitet 1830, një kimist gjermano-zviceran Friedrich Schönbein e quajti 'ozon', që do të thotë 'të nuhasësh' në Greqisht.

Në vitin 1913, shkencëtarët francezë Charles Fabry dhe Henri Buisson zbuluan se ozoni mblidhet në një shtresë në stratosferë, afërsisht 18 kilometra mbi sipërfaqen e Tokës. Ndërsa nga vitet 1970 shkencëtarët filluan të vërenin ndikimin e CFC-ve në këtë çati të jetës. Por, edhe studimet më alarmante në atë dekadë nuk parashikuan ndikim të rëndësishëm, me një rënie të parashikuar të shtresës së ozonit nën 10%.

Në vitin 1985, Joe Farman, Brian Gardiner dhe Jonathan Shanklin raportuan një ulje të madhe të niveleve të ozonit stratosferik mbi Antarktik. Kërkimi i tyre tregoi se brenda një dekade, shtresa e ozonit kishte humbur një të tretën e trashësisë së saj mbi rajonin polar të jugut - ajo që u bë e njohur si Vrima e Ozonit në Antarktik.

Rruga për shërim

Historia e vrimës së ozonit tërhoqi vëmendjen e publikut që kishte frikë nga kanceri i lëkurës, katarakti dhe të dëmtojë bimët, të korrat dhe ekosistemet.

Në vitin 1985, qeveritë e botës miratuan Konventën e Vjenës për Mbrojtjen e Shtresës së Ozonit. Sipas Protokollit të Montrealit të Konventës, qeveritë, shkencëtarët dhe industria punuan së bashku për të shkurtuar 99 për qind të të gjitha substancave që shkatërrojnë ozonin.

Falë Protokollit të Montrealit, shtresa e ozonit po shërohet dhe pritet të kthehet në vlerat e para 1980 deri në mes të shekullit.

Në mbështetje të Protokollit, amendamenti i Kigalit, i cili hyri në fuqi në 2019, do të punojë drejt zvogëlimit të hidrofluorokarbonit (HFCs), gazrave serë me potencial të fuqishëm të ngrohjes së klimës dhe dëmtimit të mjedisit.

Në këtë vit të pandemisë së koronavirusit që ka sjellë vështirësi të tilla sociale dhe ekonomike, mesazhi i traktateve të ozonit për të punuar së bashku në harmoni dhe për të mirën kolektive është më i rëndësishëm se kurrë.

Po ashtu në këtë vit, ne festojmë 35 vjet të Konventës së Vjenës dhe 35 vjet të mbrojtjes globale të shtresës së ozonit.

Slogani i ditës, ‘Ozoni për jetën’, na kujton se jo vetëm që ozoni është thelbësor për jetën në Tokë, por që ne duhet të vazhdojmë të mbrojmë shtresën e ozonit për brezat e ardhshëm.

Më 1994 Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara vendosi 16 shtatorin si Ditën Ndërkombëtare të Mbrojtjes së Shtresës së Ozonit, e cila kujton datën e nënshkrimit, në 1987, të Protokollit në Montreal mbi substancat që e hollojnë shtresën e Ozonit./Motilokal.com