Komisioni Evropian ka publikuar Raportin e Progresit për Kosovën në fushën e mjedisit.
Sa i përket çështjeve horizontale, Kosova duhet të miratojë strategji të rishikuara, plane veprimi dhe legjislacion për të siguruar koherencën e tyre me objektivat e Agjendës së Gjelbër dhe për të siguruar zbatimin e tyre. Miratimi i Strategjisë për Mbrojtjen e Mjedisit dhe Zhvillimit të Qëndrueshëm 2022-2030 është i vonuar. Zbatimi i kornizës aktuale strategjike sfidohet nga mungesa e fondeve dhe kapaciteteve administrative, si dhe nga mbështetja e madhe tek donatorët ndërkombëtarë. Kosova ende duhet të harmonizojë mbrojtjen e saj mjedisore me direktiva e përgjegjësisë mjedisore. Edhe pse legjislacioni i inspektimit mjedisor është riformuluar, ai ende nuk është miratuar dhe ende mungon kapaciteti zbatues. Kosova gjithashtu duhet të ndryshojë dhe zbatojë ligjet për vlerësimin e ndikimit në mjedis dhe strategjik. Koordinimi ndërinstitucional dhe përfshirja e shoqërisë civile duhet të rritet. Kosova duhet të marrë përsipër përgjegjësitë e ndërgjegjësimit nga komuniteti ndërkombëtar dhe organizatat e shoqërisë civile.
Cilësia e ajrit është ende një kërcënim i madh për shëndetin. Edhe pse identifikimi i detajuar i burimeve të ndotjes së ajrit është përfunduar, Kosova dështoi në zbatimin e masave korrigjuese për të frenuar ndotjen. Për shkak të përgatitjes së dokumenteve të reja strategjike miratimi i legjislacionit parandalues u vonua, si p.sh. për Planin Kombëtar të Reduktimit të Emisioneve. Për më tepër, Kosova nuk e ka iniciuar përgatitjen të Direktivës së re Kombëtare për Tavanin e Emisioneve. Në qershor të vitit 2022, Kosova miratoi Ligjin për Mbrojtjen e Ajrit nga Ndotja. Kosova duhet të zbatojë në mënyrë efektive masat për ndalimin e thëngjillit për ngrohje dhe të fillojë me subvencione dhe investime për forma të tjera të ngrohjes. Planet e cilësisë së ajrit për zonat në të cilat nivelet e ndotësve tejkalojnë qartë vlerat kufitare duhet ende të miratohen. Monitorimi në kohë reale, identifikimi i burimeve të ndotjes së ajrit dhe raportimi i ajrit cilësia është përmirësuar pak.
Mbetet paqëndrueshmëria e sistemit të menaxhimit të mbetjeve. Ndërsa kuadri ligjor është pjesërisht i harmonizuar me “acquis” të BE-së, ai ende duhet të përfshijë përgjegjësinë e zgjeruar të prodhuesit dhe parimin ndotësi paguan. Kuvendi e miratoi Ligjin për Mbeturinat me vonesë, në gusht të vitit 2022, duke e harmonizuar legjislacionin e Kosovës me direktivën kornizë për mbeturinat. Zbatimi i legjislacionit për menaxhimin e mbetjeve të rrezikshme ka ngecur. Shumica e mbetjeve ende përfundojnë në deponi që nuk menaxhohen siç duhet ose kategorizohen si vend-depozitime të paligjshme. I vetmi progres i dukshëm është në mbetjet organike: disa bashki kanë zbatuar masa pilot për grumbullimin e ndarë të fraksioneve të mbetjeve si dhe për reduktimin e mbetjeve organike. Deri më tani, 15 nga 38 komuna kanë iniciuar sistemet e kompostimit në shtëpi. Krijimi i Grantit të Performancës Komunale inkurajoi heqjen e deponive ilegale. Numri i vend-depozitimeve ilegale është ulur (nga 2529 në 2019, 1489 në 2020 dhe 1189 në 2021). Kosova duhet të rrisë kapacitetet në të gjitha nivelet dhe të përcaktojë objektiva dhe afatet kohore reale për të siguruar zbatimin efektiv të menaxhimit të integruar të mbetjeve dhe ekonomisë rrethore.
Zhvillimi, miratimi nga komunat e planeve ndërkomunale të menaxhimit të mbetjeve do të mundësonte planifikimin e masave për krijimin e një sistemi modern të menaxhimit të mbetjeve. Liqeni i depozitimit të hirit të qymyrit i operuar nga Ndërmarrja Elektrike e Kosovës dhe deponia e Mirashit në Obiliq mbetën të hapura përkundër ndikimit negativ në mjedis. Qeveria zgjodhi lokacionet për deponinë e re për menaxhimin e mbeturinave të Prishtinës dhe për ruajtjen e mbeturinave të rrezikshme, por zhvillimi i vlerësimit të ndikimit në mjedis mbetet ende për t'u kryer.
Kosova ka bërë disa përparime në harmonizimin e legjislacionit për ujërat me “acquis” të BE-së. Niveli i përafrimit dhe mekanizmi monitorues i Strategjisë së Ujërave 2017-2036 me “acquis” të BE-së mbeten të pamjaftueshme, si dhe zbatimi i ligjit për ujërat. Monitorimi i cilësisë së ujërave sipërfaqësore është i kënaqshëm, ndërsa rrjeti i monitorimit të burimeve ujore nëntokësore është i paplotë. Monitorimi dhe menaxhimi efektiv i zonave të mbrojtjes së ujit duhet ende të përmirësohet. Një sistem efektiv monitorimi i ujit, me të dhëna të disponueshme për publikun, duhet të ngrihet urgjentisht.
Nuk është bërë përparim në fushën e mbrojtjes së natyrës. Strategjia për Mjedisin dhe Zhvillimin e Qëndrueshëm 2022-2031 ende nuk është miratuar. Planet e detajuara rregulluese për dy parqet kombëtare janë ri-hartuar në plane të pjesshme që mbulojnë zona më të vogla. Plani i veprimit 2016-2020 për biodiversitetin është ende pjesërisht i zbatuar, zonat e përcaktuara vazhdojnë të jenë të ndotura dhe të mirëmbajtura keq dhe aktivitete të paligjshme si ndërtimi, gjuetia dhe prerja e pyjeve nuk adresohen. Masat efektive mbeten të nevojshme për të siguruar mbrojtjen e specieve të rrezikuara në mënyrë kritike. Edhe nëse Kosova ka ndërmarrë hapa për të filluar inventarizimin e habitateve dhe specieve natyrore, përcaktimi i vendeve potenciale të NATURA 2000 është ende në një fazë shumë të hershme. Kosova ka bërë progres në pylltari kryesisht në planifikim dhe menaxhim, përmes miratimit të legjislacionit përkatës dytësor. Strategjia për pyjet dhe ligji për pyjet ende nuk janë miratuar. Një plan veprimi për luftimin e prerjeve të paligjshme u miratua në dhjetor 2021, por shpyllëzimi dhe prerja e paligjshme mbeten çështje shqetësuese.
Nuk u regjistrua përparim në fushën e kimikateve, ku përafrimi me “acquis” të BE-së dhe zbatimi i legjislacionit ekzistues mbetet në nivel të ulët. Kosova nuk është palë e Konventës së Roterdamit dhe ende duhet të zbatojë kornizën rregullatore për eksportin dhe importin e kimikateve të rrezikshme. Është arritur njëfarë progresi në ofrimin e informacionit për palët e interesuara, por nevojiten përpjekje të mëtejshme për të krijuar një qendër për kontrollin e helmimeve kimike.
Ndryshimi i klimës
Zbatimi i strategjisë së ndryshimeve klimatike 2019-2028 dhe planit të veprimit për periudhën 2021-2023 është shumë i kufizuar. Ligji për ndryshimet klimatike ende nuk është miratuar. Plani Kombëtar për Energjinë dhe Klimën po përballet me vonesa serioze. Kosova vazhdon të mbështetet shumë në thëngjill dhe nuk është në përputhje me kufijtë e emetimeve të përcaktuara sipas Planit të saj Kombëtar për Reduktimin e Emisioneve (NERP). Këshilli Kombëtar i Ndryshimeve Klimatike i sapokrijuar mori disa konkrete masat për të integruar veprimet klimatike ose për të rritur ndërgjegjësimin e publikut, dhe ka pak dëshmi se politikat janë në përputhje me objektivat e ndryshimit të klimës. Inventari i emetimeve të gazrave serrë raportimi për vitin 2020 nuk është ende i disponueshëm. Kuadri strategjik dhe legjislativ duhet të përshtatet me qëllimet strategjike të BE-së që rrjedhin nga Axhenda e Gjelbër për Ballkanin Perëndimor.
Kapaciteti administrativ dhe ngritja e ndërgjegjësimit duhet të rritet ndjeshëm. Kosova nuk është anëtare e OKB-së, dhe de facto nuk është nënshkruese e Konventës Kornizë të OKB-së për Ndryshimet Klimatike dhe për këtë arsye nuk ka një kontribut të përcaktuar në nivel kombëtar sipas Marrëveshjes së Parisit të vitit 2015. Megjithatë, zbatimi i plotë i strategjisë së saj për ndryshimet klimatike duhet të shërbejë si udhërrëfyes për arritjen e objektivave të Marrëveshjes.
/Motilokal.com
