Duket pothuajse e pandjeshme për të filluar një zhytje të thellë në shkencën pas ngjarjeve të tërmetit të së hënës në Turqi.

Më shumë se 22,000 njerëz janë konfirmuar tashmë të vdekur dhe një numër i panjohur ende qëndron i bllokuar, me dritaren për shpëtimin e tyre duke u mbyllur me shpejtësi.

E megjithatë shkenca do të vazhdojë. Vështrimet e mbledhura nga kjo ngjarje do të shpëtojnë jetë në të ardhmen.

Hidhini një sy hartës në këtë faqe. Është më e sakta e prodhuar se si toka u përmbyt në përgjigje të energjive të mëdha që u lëshuan.

Të dhënat pas tij u morën në orët e hershme të së premtes nga sateliti Sentinel-1A i Bashkimit Evropian ndërsa përshkonte nga veriu në jug mbi Turqinë në një lartësi prej 700 kilometrave.

Sentinel mban një instrument radar që është në gjendje të ndiejë tokën në të gjitha motet, ditën dhe natën.

Ai po skanon në mënyrë rutinore këtë rajon të botës të prirur ndaj tërmeteve, duke gjurmuar ndryshimet shpesh shumë delikate në lartësinë në sipërfaqen e Tokës.

Veç, natyrisht, ndryshimet të hënën nuk ishin aspak delikate, ishin dramatike. Toka u nda, u nda dhe në vende u copëtua.

Studiuesit përdorin teknikën e interferometrisë për të krahasuar pikëpamjet "para" dhe "pas". Por nuk keni nevojë të jeni vërtet ekspert për të parë pasojat për Turqinë në hartën më të fundit të Sentinel.

Ngjyrat e kuqe këtu përshkruajnë lëvizjen drejt satelitit që nga fluturimi i fundit mbi vend, ngjyrat e kaltra regjistrojnë largimin nga anija kozmike.

Është shumë e qartë se si toka është deformuar përgjatë dhe pranë vijës së thyerjes së Anadollit Lindor.

Si për tërmetin me magnitudë 7.8 që goditi i pari të hënën në orën 01:17 GMT, ashtu edhe për ngjarjen me magnitudë 7.5 në orën 10:24, lëvizja është "në të majtë". Domethënë, në cilën anë të fajit jeni, ana tjetër ka lëvizur majtas. Dhe disa metra në disa vende.

Gjëja tronditëse është se linjat e këputjes kanë kaluar pikërisht nëpër vendbanime, në shumë vende ata do të kenë kaluar pikërisht nëpër ndërtesa.

Harta Sentinel do t'i ndihmojë shkencëtarët të kuptojnë saktësisht se çfarë ndodhi të hënën dhe kjo njohuri do të ushqehet në modelet e tyre për mënyrën se si funksionojnë tërmetet në rajon dhe më pas në fund në vlerësimet e rrezikut që autoritetet turke do të përdorin ndërsa planifikojnë rimëkëmbjen.

Sigurisht që do të ketë shumë diskutime rreth asaj se si lidhen dy lëkundjet e mëdha dhe çfarë mund të nënkuptojë për paqëndrueshmëri të mëtejshme.

Harta është përpunuar nga Qendra e Mbretërisë së Bashkuar për Vëzhgimin dhe Modelimin e Tërmeteve, Vullkaneve dhe Tektonikës (Comet). Drejtori i saj, prof. Tim Wright, tha se vëzhgimet e Sentinel sollën qartë shkallën e forcave të përfshira.

Mediat e lajmeve tregojnë gjithmonë tërmetet si 'epiqendër', sikur të jetë një burim i vetëm pikë (si një bombë). Në fakt, të gjithë tërmetet shkaktohen nga rrëshqitja në çarje të zgjeruara dhe sa më i madh është tërmeti, aq më e madhe është çarja që shpërtheu", tha ai për BBC News.

"Ne mund t'i hartojmë ato këputje me satelitë sepse toka rreth tyre është e zhvendosur, në këtë rast deri në 5 ose 6 metra. Rrjedhja e ngjarjes së parë ishte rreth 300 km e gjatë ose më shumë e gjatë dhe ngjarja e dytë e madhe shpërtheu rreth 140 km të tjera të një defekti tjetër. Për t'i vënë këto distanca në kontekst, Londra në Paris është afërsisht 345 km.

"Dëmi do të jetë më i lartë, por sigurisht që përhapet në një rajon të gjerë në secilën anë. Është absolutisht e tmerrshme."

Në epokën para satelitëve, gjeologët do të hartonin gabimet e tërmeteve duke ecur në vijat e këputjes. Ishte një proces i mundimshëm që natyrshëm humbi edhe shumë detaje. Interferometria e radarit nga hapësira u zhvillua në vitet 1990 dhe vitet e fundit është bërë një mjet veçanërisht bindës.

Pjesërisht kjo varet nga cilësia e sensorëve tani në orbitë, por është gjithashtu rezultat i kompjuterëve më të fuqishëm dhe algoritmeve më të zgjuara.

Sot është e mundur që një produkt i të dhënave të futet në kompjuterët e ekspertëve, gati për analizë, brenda disa orësh pasi një satelit bën një kalim të sipërm. Kometës, për fat të keq, iu desh të priste disa ditë që Sentinel-1A të ishte në pjesën e duhur të qiellit për të marrë një pamje optimale të Turqisë. Por kjo do të përmirësohet ndërsa lëshohen gjithnjë e më shumë satelitë radarë.

"Deri në fund të dekadës, ne duhet të jemi në gjendje të bëjmë këtë lloj analize brenda një dite të tërmeteve më të dëmshme dhe më pas do të ishim më të dobishëm për përpjekjet e ndihmës. Siç qëndrojnë gjërat, sigurisht që jemi jashtë 72- dritare ore për kërkim dhe shpëtim”, tha prof. Wright.

/Motilokal.com