Një metodë e re e zbulimit të mega tërmeteve, e cila kap valët e gravitetit që ato gjenerojnë duke përdorur modele të të mësuarit të thellë të krijuara në Laboratorin Kombëtar të Los Alamos, mund të regjistrojë magnitudën e tërmetit në kohë reale dhe të sigurojë paralajmërimin e hershëm të cunamit.

"Modeli ynë regjistron në kohë reale magnitudën e tërmetit, duke përdorur të dhëna të trajtuara në mënyrë rutinore si zhurmë dhe mund të jetë menjëherë transformuese për paralajmërimin e hershëm të cunamit", tha Bertrand Rouet-Leduc, një shkencëtar në grupin Gjeofizikë të Los Alamos.

Vlerësimi i shpejtë dhe i besueshëm i magnitudës për tërmete të mëdha është thelbësor për të zbutur rrezikun që lidhet me lëkundjet e forta dhe cunami. Sistemet standarde të paralajmërimit të hershëm të bazuara në valët sizmike nuk mund të vlerësojnë me shpejtësi madhësinë e tërmeteve të mëdha; sistemet mbështeten në vlerësimin e magnitudës së tërmetit drejtpërdrejt nga lëkundjet që ai prodhon. Këto sisteme nuk mund të bëjnë dallimin midis tërmeteve me magnitudë 8 dhe 9 ballë, edhe pse ky i fundit është 30 herë më energjik dhe shkatërrues.

Në kërkimin e ri, të botuar më 11 maj në Nature, një ekip hulumtues zbuloi se një valë graviteti e teorizuar, e lidhur me tërmete shumë të mëdha mund të përdoret gjithashtu për paralajmërimin e hershëm të tërmeteve. Ndryshe nga paralajmërimi i hershëm i bazuar në sizmik, paralajmërimi i hershëm i bazuar në gravitet nuk ngopet me magnitudë, që do të thotë se paralajmërimi i hershëm i tërmeteve me bazë graviteti mund të bëjë menjëherë dallimin midis tërmeteve me magnitudë 8 dhe 9 ballë.

Qasjet e tjera aktuale mbështeten në GPS për të vlerësuar magnitudën e tërmetit. Ndërsa kjo qasje ofron vlerësime më të mira se paralajmërimi i hershëm i tërmeteve me bazë sizmike, ajo gjithashtu është subjekt i pasigurive dhe vonesave të mëdha.

Qasja PEGS më e saktë për tërmete më të mëdha

Qasja e Sinjaleve “Elasto-Gravity Prompt Elasto-Gravity” të zbuluar së fundmi, me shpejtësinë e dritës, ngriti shpresat për të kapërcyer këto kufizime, por deri më tani, nuk ishte testuar kurrë për paralajmërimin e hershëm të tërmetit. Në krahasim me metodat aktuale, qasja PEGS për zbulimin bëhet më e saktë për tërmetet më të mëdhenj.

Ekipi hulumtues tregoi se PEGS mund të përdoret në kohë reale për të gjurmuar rritjen dhe magnitudën e tërmetit menjëherë pasi të arrijë një madhësi të caktuar. Ekipi zhvilloi një model të të mësuarit të thellë që përdor informacionin e mbajtur nga PEGS, i cili regjistrohet nga sizmometrat rajonalë me brez të gjerë në Japoni.

Pas trajnimit të modelit të të mësuarit të thellë në një bazë të dhënash të formave të valëve sintetike të shtuara me zhurmë empirike të matur në rrjetin sizmik, ekipi ishte në gjendje të tregonte shembullin e parë të gjurmimit të menjëhershëm të një burimi tërmeti në të dhëna reale.

Ky model, i kombinuar me të dhëna në kohë reale, mund të paralajmërojë komunitetet shumë më herët nëse një mega tërmet është mjaft i madh për të krijuar një cunami që do të thyejë muret e detit në vend dhe do të rrezikojë popullsinë bregdetare./Motilokal.com

Credit: CC0 Public Domain